Giai thoại để mồ, rồi "động mả".
Trần Sơn
" Danh gia " là do mồ mả kết thành danh gia, hay vì " động mả "(Triệt) nên cho biết Gia thế nguyên thuộc hàng Dòng Dõi ? Điều nào trước, chuyện nào sau ?
...Nhưng...Thất truyền và thất tán (trước khi cải táng mả - sau này kết) thì đúng theo lời của ông Nội, cho Bố tôi biết...Một ông Bác chết được người qua đường thương tình " dập vùi " bên đường. Và ...thuở nhỏ, ông Nội và Mẹ sống nghèo hèn dưới gậm cầu. Họ hàng còn lại xa cách, ít liên lạc, gặp gỡ; nên khi phải có giấy tờ ( cho ông Nội và Bố tôi ) thì lấy họ Trần, trong lúc ông Bác Trưởng tộc - anh (họ) của Bố tôi - lại mang họ Phạm; cũng nghèo khó, nhưng khôn lanh và mang chí tiến thủ : Đi học với độc một bộ quần áo. Giặt ban đêm và hong cho khô. Tối ngủ truồng. Đánh đáo lỗ ăn tiền rất giỏi - để lấy tiền ...mua sách học ...
Bà Cụ cố (mẹ ông tôi) rất ngoan đạo...(tay thường lần tràng hạt...Ông kể thế ), tự ái cao và ...lương thiện vì đã có lần ...từ chối không nhận một khúc ( hay súc ? ) vải do một " kẻ cắp từ ái, dấu mặt " ban đêm ném cho. Hai mẹ con cật lực vươn lên...để đến mức sau này, ông Nội ( làm nghề đổ đồng cho chóp nón ) mua được một căn nhà (02x 30 m)tại phố Hàng Nón/Hà Nội...và về làng ( Hà Đông ) mua chức Lý...được người làng gọi danh là " cụ Lý Chóp " ( Chóp tức chóp nón ).
...Sao lại cùng cực và họ hàng phân tán như thế ...Ông không cho Bố tôi biết, nhưng nhấn mạnh : tính thiện hảo, chịu làm chịu khó (như là Nếp Nhà - con cháu phải biết mà noi theo ) là nguyên nhân dẫn đến chuyện Ông Thày Địa Lý " thương tình " để mồ mả cho...
Thày Địa Lý, người xứ Nghệ có tên là DÊ. Vẫn theo ông Nội, Thày xuất thân gia đình Danh giá, hiếm con trai nên lúc ra đời, nghe tiếng dê kêu, mẹ ông liền lấy đặt tên cho con - tên xấu, hy vọng con sẽ tồn thọ. Cậu Dê, thông sáng, sau mang thêm danh Đầu Xứ vùng Nghệ. Nhưng sau nhiều lần vào Kinh dự thí...đều hỏng nửa chừng, nghĩa là " không hoàn tất được quyển thí ", mỗi lần một cách khác nhau : khi thì đau bụng, không thể viết bài được...khi lại đánh đổ mực lên quyển vào cuối ngày; lần sau cùng...bị " bóng" của một phụ nữ trẻ, ôm con - dùng tóc xõa quất vào mặt, không cho làm bài - suốt buổi...Mãn cuộc thí - về nhà,hỏi - và được hay là oan hồn một người thiếp của bố, đã tự vận...tìm cách trả...vay !
Ông Đầu Xứ Dê quyết định không theo đuổi...hoạn lộ nữa mà lang bạt kỳ hồ...ra Bắc, để cuối cùng gặp ông Nội chúng tôi. Ông Nội - vô học (không phải ít học) sao " kết giao " được với ông Đầu Xứ ?...
"...sao " kết giao " được với người văn học đứng đầu một vùng, trong khi một mẫu tự - bẻ làm ba làm bốn mà cũng không xong, nói gì đến chữ Nho, chữ Hán " Bố tôi nói thế, khi kể chuyện này. Thực tế...
Như thường xảy ra với nhiều gia đình nghèo, ít học...Từ bé, ông Nội có chứng đau bụng " bão ", chẵng có thuốc nào làm dịu được cơn đau - ngoài uống sái thuốc phiện ! Riết rồi thành ghiền, đâm nghiện...Và dân " bẹp " gặp gỡ tại bàn đèn, cũng dễ " kết giao ". Đây là môi trường thuận tiện cho ông Nội tâm sự với Thày. Ông Nội truyền lại : Thày Cả Dê, thương tình hai mẹ con vất vả mà vẫn còn "tính khẳng khái, lương thiện" nên đã có ý "để mộ" cho thày...Mà họ hàng mình thất tán... nên Mẹ ( tức Bà Cố )đã bảo, chỉ còn nhớ mộ của một ông bác, không vợ, không con, dập vùi bên đường...Họ hàng Nhà mình từ xưa nghèo hèn, ít con lại còn hiếm con trai nên thày đã xin Thày Cả Dê giúp cho...Và xương cốt của ông bác chết đường, đã được Thày đem đi cải táng...
Khoảng một tháng sau (?), ông Đầu xứ Dê nói với ông Nội: Anh chủ tâm để mộ cho hai mẹ con chú, nhưng...không ngờ lại phát cho Trưởng ( tộc )trước rồi mới đến Thứ sau; thôi, chắc thiếu Phúc nên không được hưởng ngay, chịu khó vậy. Anh cũng không ngờ ngôi Mộ lại " phản Thầy " : tháng sau, Anh sẽ chết - âu cũng là số mệnh. Ngôi Mộ phát về " Võ "; ngành Trưởng sẽ phát đạt liên quan đến Hỏa xa; sẽ đa đinh chớ không thiểu đinh như trước; còn một điều quan trọng chú phải làm ngay, mà phải khéo...kẻo không dân làng bên, thuê thày Địa lý biết được họ sẽ đào mả lên đấy...vì Mộ kết, phạm vào long mạch sẽ làm cho làng bị cháy ! Đắp địa sao cho mộ đã cũ, chôn cất từ lâu !
Rồi...Ông Đầu Xứ đột nhiên bị bạo bệnh, qua đời đúng một tháng sau. Tiếp đến, làng kế bên mộ...cũng...vô cớ bị cháy !
Thời gian qua. Ngôi mộ dần dần kết... " Phát võ và đa đinh " ông Nội chúng tôi đinh ninh như thế. Nhưng THỨ thì phải chờ...hưởng sau. Cứ chịu khó, năng nhặt - chặt bị : dần dà...lấy vợ, chỉ sinh hai gái ! Dành dụm mua được căn nhà, rộng ( ngoài cửa thôi )được gần 02m, rồi cứ từ từ nhỏ dần vào trong đến 30m thì chỉ còn không đến 0,4m; nhà thót hậu, nhiều người kiêng, không thèm - nhưng nghèo mà mua được giá thấp - là hơn đời rồi. Rồi vợ chết, ông tôi tục huyền. Vợ tiếp là Bà Nội chúng tôi; cho ra đời độc nhất một cậu con trai...Bố tôi thuở nhỏ èo oặt và mụn nhọt đầy mình, nhưng ông Nội cũng cố cho đi học, lấy được bằng Sơ Học Yếu Lược mới thôi... Đem tiền về quê vợ ( Bà Nội chúng tôi ) Ông mua được chức Lý Trưởng. Ông chắc mẩm, đã bắt đầu mồ mả phát cho Thứ chăng ? vì Trưởng tộc đã được phát giàu sang rồi( sẽ đề cập sau )...
Bố tôi nói, vì ốm yếu, khi đi học bị bạn bè bắt nạt nên đến tuổi trưởng thành " Tao bắt đầu...học Võ Thiếu Lâm ". Trình độ của Bố cũng khá : chẵng hạn...đóng cọc xuống đất, bất cứ thế đứng nào cũng...chỉ một đá... gẫy cọc. Trong nhóm cũng có một chú tiểu (?)sở trường về ném " ám khí "; tức giả vờ quay mình chạy...ném lại ra sau "một hòn bi bằng sắt" vào yếu huyệt đối phương...Chú đã một lần bị chó đuổi và đã ném chết (vỡ đầu )con chó này. Nhóm tụ tập để " cứu nhân độ thế "(!),chưa có dịp để làm nên chuyện, mà chỉ lập hội Múa Lân vào mỗi dịp Trung Thu. Thời Bố, Lân được phân chia ngôi thứ : Đàn anh, tức xếp sòng, dùng Lân râu bạc, thứ đến mới đến các chú râu đỏ, đen...Những khu phố " nhà giàu ", lũ đàn em chớ có héo lánh tới...mà ăn mã tấu (thật sự). Vì thế mà có năm, ngôi vị chưa ngã ngũ, có nhóm Lân khiêng theo cả quan tài - để nếu cần ăn thua, thì ăn thua đủ !
Bố tôi khoe : Có lần tao múa đầu Lân trước nhà cô Bé Tí được Bà khen, thưởng 06 đồng ( lương thợ - nhà in Tân Tân chỉ có 03 đ/ tháng ) vì mọi người vỗ tay tán thưởng ,múa đẹp lại còn thoát được nhiều " đường côn ác hiểm "- trong gang tấc !
( Cô Bé Tí là me Tây, vợ một quan ba Pháp, có phần hạ bàn ngoại hạng khiến dân Hà thành có một ví von đi vào văn học sử là " như...đít cô Bé Tí...ngồi xổm " ).
Vậy mà khi gặp con một chủ tiệm chụp ảnh (giàu có ), võ sĩ quyền anh Mai văn Ngọ, Bố đã bị vần thành cái giẻ rách. Bố nói : thượng đài- luật quyền anh thì không được đá...lại thường không luyện tập...chịu đòn ở mặt, cũng như di chuyển đầu để né đòn...do đó tao bỏ Thiếu Lâm, chuyển sang học bốc. Bác Ngọ, tôi đã gặp đôi lần, đã từng giữ chức " Vô Địch Quyền Anh Hạng Nặng Đông Dương " một thời gian, tôi không nhớ năm nào.
Xin tạm ngưng chuyện về Bố...mà chuyển sang ông Bác Trưởng Tộc, người "dùng tài đánh đáo lỗ, lấy tiền mua sách học "...
Bác... nuôi chí tiến thủ nên thường lân la làm quen các ông Tây tình cờ và đã gặp một người luống tuổi hỏi " nếu chịu đi xa thì có việc làm ". Được Mẹ đồng ý, bác đã theo người này...sang Tàu / Vân Nam...làm tùy phái văn phòng cho đồn điền ông đang trông nom. Người Pháp này theo dõi ngầm bác tôi nhiều ngày, sau cùng chất vấn " Tại sao hết giờ làm, mọi người ra về; riêng mày về muộn sau - lại còn lục lọi giấy tờ nữa ? Tính chuyện ăn cắp hay sao ?". Khi hiểu là vì hiếu học, ông đã cất nhắc bác làm thư ký phụ, rồi thư ký riêng và tận tâm hướng dẫn, dạy bảo nhiều điều. Khi ông về hưu, chức đại diện công ty đã truyền lại cho ông bác chúng tôi.
Từ thế đứng cao này, bác đã hoạt động thêm về kinh doanh...và đã trúng một vụ thầu cung cấp một loại dịch vụ cho ngành...Hoả Xa Vân Nam !. Lời tiên đoán của Thày Cả DÊ đã đúng quá cụ thể. Kinh doanh gặp thời thì phát như diều gặp gió. Của cải ra sao, gia đình chúng tôi không ước lượng được - nhưng có một loại thước đo " quy ước " là : nhà có 03 xe tay (kéo); một chỉ riêng cho bác gái đi chợ; hai chiếc kia đưa đón cô gái cả và cô kế đi học và đi chơi; 8,9 gia nhân khác hầu hạ mọi việc...
Bác trai không ăn chơi mà...tìm đón và nuôi thày...dạy võ nghệ trong nhà, như một số gia đình thế tộc, danh gia. Thày dạy võ là một người Tàu, trung niên, người tầm thước, nhân dạng không có gì đặc biệt; chưa hề đề cập với ai chuyện thân nhân và vợ con của mình.
Bác tôi tính nóng nảy, dễ " thượng cẳng chân hạ cẳng tay "với người nhưng đã bị thày bắt tuân thủ " kính vợ như nhu nhu..." cùng đôi điều riêng đ/v thày như sau :
-hễ đột nhiên ông yên, lặng...thì không được hỏi; nếu ông trừng mắt thì phải lảng đi xa, càng xa và càng lâu...càng tốt.
-lâu lâu thày bỏ đi...khi đôi ngày, khi nhiều ngày; không được thắc mắc, hỏi han khi thày về...
Điều lệ có vẻ giản dị nhưng thật sự không đơn giản. Ông thày Tàu, đang cư xử bình thường, đột nhiên nghiến răng trèo trẹo, mắt ngầu đỏ...lâu, mau tùy lúc, rồi trở lại bình thường. Thường...thì ngay sau đó, ông bảo lấy cho ông một chậu thau, ông tự đổ nước vào, lẩm nhẩm trong họng rồi bước qua chậu. Đôi lần ngay sau đó, ông bỏ đi nhiều ngày. Và 2,3 ngày kế liền có người lạ đến hỏi. Được dặn dò kỹ lưỡng từ trước, mọi người đều trả lời "không biết".
Thày Tàu không bao giờ hỏi han về tiền bạc; nếu cố nài nỉ ông giữ chút tiền để " tiêu vặt" thì thoáng vài hôm, lại hết mà không thấy ông tiêu pha gì cả. Quần áo cũng vậy. Bác gái mới may hay mua cho ông , chỉ đôi ngày lại thấy ông mặc...đồ cũ...
Ngủ nghê của thày Tàu cũng kỳ quặc. Khi có chuyện buộc phải vào phòng riêng của ông thì không thấy ông đâu cả;... giường, chiếu, chăn không xô lệch...có vẻ ông ít nằm...trên giường. Nhưng...một lần lúc nhọ nhem, bác (trai)tìm quanh quất thì thấy ông Thày đang...ôm ngủ...trên kèo
nhà. Than " sao Thày tự hành hạ thân mình làm gì " thì ông viện cớ " ngủ trong rừng, tránh ác thú - ôm cành cây thành thói quen !"
Khi trình độ võ nghệ đã khá ( Bố tôi không kể rõ sau bao năm), đột nhiên một hôm thày Tàu bảo bác gái cho nấu một nồi cháo đậu xanh để hai thày trò luyện võ xong, giải lao. Thế luyện như sau : Thày đang ngồi lúi cúi (như trồng hoa chẳng hạn); bác tôi đột nhiên từ đàng sau hoa đao chém sả vào lưng ông Thày.
Bác tôi từ chối chém trộm như thế vì sợ Thày tránh né không kịp. Nhưng Thày quả quyết không sao nên mới dám dạy đệ tử...
Bác an lòng. Xuống tấn, vừa tiến bước, vừa hoa đao,vừa hét "Sư phụ, tả l...". Nhưng lớ chưa ra khỏi miệng thì bác đã bị một cước vào bụng dưới, ngã bật ra sau - không gượng dậy được - miệng hộc máu đỏ lẫn nhiều cục máu đen...
Bác gái thấy vậy kêu trời " Thày giết đệ tử rồi !". Nhưng ông Thày trấn an " Không sao mà. Mừng cho nó mà. Hôm nay Ta giải huyệt cho nó mà. Không thì nó chết mà. Cho nó ăn cháo đi. Đắp chăn cho nó ngủ. Ngủ một giấc, dậy là khoẻ ngay mà..."
Ngủ...một giấc li bỳ...Ngày hôm sau, tỉnh dậy...mạnh khoẻ như không có chuyện gì đã xẩy ra.
Khi đó Thày mới cho hay : Ông đã kín đáo " điểm huyệt " bác nhiều lần (những cục máu bầm tím) trong những lần dạy võ. Nay biết chắc bác không có "tâm phản" nên mới "giải huyệt" như trên - nếu không bác sẽ chết.
...Về sau, khi Thày Trò từ biệt, ông đã tặng bác một đôi dao găm và nói : Đây là vũ khí Thày đã dùng giết nhiều người, trong đó có 08 (!) đệ tử. Vì chúng đã tưởng "giỏi hơn thày"(có tên còn toan tính ám sát thày) nên Thày phải giết để tránh hậu họa cho Võ Lâm. Đôi dao trông rất bình thường, nhưng nếu cầm nghiêng, soi lên ánh trăng (chỉ ánh trăng thôi)...tự nhiên như có những...giọt máu chảy từ chuôi xuống (Bác tôi, vì sợ, đã vứt xuống một hồ trên đường từ Vân Nam về Việt Nam) .
Ông Thày cũng cho bác, một chiếc vòng ngọc, ông thường xuyên đeo ở cổ tay, cắt nghĩa " nguyên do của vết rạn" trên vòng : Nó đã cứu mạng Thày khi giao đấu với Công tử con của Tổng Đốc Vân Nam. Tên này giỏi võ lắm - nổi danh đòn "song cước" - sau khi đánh bại nhiều cao thủ, lại ngạo nghễ thách thức cả "giới giang hồ"; các sư thúc, sư bá khuyên thày đừng để tâm nhưng thày quyết dạy cho người dám đụng tới giới Giang Hồ, một bài học " nên đăng đàn tỉ thí riêng; dù đã đề phòng, thày đã bị đá văng từ lầu 03 xuống đất thì chính vòng này đã cứu mạng, để lại một dấu tích rạn nứt; leo lại lên lầu, "bó cặp chân của nó", thày đánh chết tên Công tử...tại chỗ ! (Bác tôi nhớ đọc báo trước đây có Cáo thị, kèm giải thưởng lớn, truy tìm thủ phạm đã ám sát " quý tử " của Tổng Đốc Vân Nam, không ngờ người đó chính là thày dạy mình võ, bao năm).
(Cũng đã được Bác cho xem chiếc vòng, Bố tôi nhận xét : Một chiếc vòng đeo tay bằng cẩm thạch - có đường rạn, nứt vòng quanh - khiến nó trở thành vô giá trị (?)). Tưởng cũng nhân dịp nêu ở đây về " môn phái " : Bố tôi học thiên về quyền tay; có học đá cao nhưng khi giao đấu ít xử dụng, mà chỉ " đá đâm oặc đá quyét " vì "mãnh hổ bất ly sơn"; môn phái của Bác tôi là Hầu Quyền.
Trở lại chuyện ông bác với thày Tàu. Sau chuyện giải huyệt, tình Thày Trò thắm thiết, tin cậy hơn và...Một lần (chỉ một lần độc nhất) Bác được Thày...dẫn vào một...khu rừng...đi khá lâu, đến một khoảng trống thì thấy một số người (Tàu) khác đã tụ tập, đang trò chuyện; có hai nữ - tất cả khoảng trung đến luống tuổi - mà Thày giới thiệu là các sư huynh, muội và sư bá. Câu chuyện của họ xoay quanh về Võ nghệ, trao đổi những kinh nghiệm " đã giao đấu " với các cao thủ trên đường "Thế Thiên Hành Hiệp", dạy nhau các Thế, Đòn...mới; uống rượu, ăn thịt trâu (?) luộc chấm muối để trên lá rừng, và...hút thuốc phiện. Một người nữ, có vẻ "gày gò, khắc khổ" - trong lúc nằm hút, đã vẫy tay gọi bác lại gần, nói " tiểu tử lại đây. Nghe huynh...khoe có đệ tử trung thành và giỏi...ta thử con học đến đâu ? này, ta cầm hộp (cóng đựng thuốc phiện) bằng hai ngón tay thôi, con lấy ra đi ? ". Bác tôi xuống tấn, vận nội công, lúc đầu bằng một tay, rồi với cả hai tay - nhưng vô hiệu. Mọi người...cười ồ !
Sau này Bác nói với Bố tôi : Nghe câu chuyện trao đổi...thì hiểu họ là nhóm người chuyên cướp của người giàu (gian ác) rồi chia lại cho người nghèo. Trong những năm kháng Nhật, báo chí Vân Nam có đề cập đến một Thủ lãnh tên Lý (hay Lê?) Hồng Chương đã lãnh đạo Nghĩa Quân gây cho các binh đội Nhật nhiều tổn thất đáng kể.
Lý hồng Chương là tên của thày Tàu đã dạy bác võ nghệ - trong nhiều năm
Công việc và làm ăn của Bác phát triển theo lũy thừa tiến. Có thế lực lại quen rộng Bác lấn thêm bước : tìm "món ăn lạ"... nghĩa là "mua sẵn" lá gan của người... tử tội; ngày hành hình thỏa mãn cho họ ước muốn cuối cùng (thường không gì cao giá - mà chỉ một bữa ăn sang) là được. Bác khoe với bố tôi : gan người ăn ngon lắm !
Nay vợ con đã rời về Hà Nội; cơ sở bên Tàu, người hùn hạp trông coi, Bác đi lại hai nơi. Một lần Bác cũng tức bực kể : Việt Nam có Hàn Bái Đường, nổi danh với thế đá cao; anh nằn nì thi tài với họ. Sau cùng họ chịu : Ngay trong chiêu đầu, họ đá sướt (dớm máu) thái dương anh nhưng cùng lúc anh cũng đấm trúng ngực đối phương !
Bác gái Trưởng thì... tiếp tục cho ra đời 03 "công chúa" nữa. Vậy là phát đa đinh, nhưng sao vẫn chưa có "hoàng tử" để nối dòng nối dõi ? Bác cùng đi với bố tôi đến đền thờ một Vị thánh linh hiển, cầu xin cho có con trai "dù có mất hết sản nghiệp, cũng cam"... nghe thầm khấn như thế, khi ra khỏi Nhà Thờ, bố tôi đã cự : Sao anh lại cầu xin thế... Thánh nào bắt anh phải thề thốt như vậy...Về sau, Bố tôi đã lấy tên Vị này đặt tên Thánh Bổn Mạng... cho tôi. (Chi tiết này tôi đưa vào đây có vẻ lạc lõng chăng ? Thưa không đâu !).
Và... sau 05 con gái... cuối cùng, cậu út đã chịu ra đời !
Bây giờ Bác Trưởng Tộc mới nghĩ là "Mồ mả" đã phát thật. Bèn hỏi ông Nội chúng tôi nơi chốn ngôi mộ. Ngày xây gạch bao quanh mộ, có Bố tôi tham dự (lúc này bố đã có vợ, đã có con trai đầu lòng). Thật khó nhận ra là một mộ chí, mà có vẻ là một... gò mối... đang đùn. Thợ xây đã phải tìm cách thăm... dò...
Xin chuyển sang tiếp tục... kể về Bố tôi.
Bố xin được một chân thợ sắp chữ tại nhà in Tân Tân. Có một lần bị máy in kẹp suýt mất một cái đùi. Cũng tập tành (không võ nghệ nữa) mà viết lách... đăng báo. Rồi... bị sở Cẩm hỏi thăm. Bạn bè khuyên : chỉ có cách vào lính - mới thoát. Thế là bố đăng lính... lương thợ từ 03 đ/thg nay lính được những gần 06 đ/thg. Lại... an nhàn vì nguyên là võ sĩ (quyền anh - hạng bét, Bố nói thế) nên được làm Huấn luyện viên Thể Dục /Trường Thiếu Sinh Quân. Lại... có bằng Sơ Học sau được cất nhắc đi học lớp Hạ Sĩ Quan. Lại... đỗ Thủ Khoa (các khóa sinh thời đó đều xuất thân từ nông dân). Mẹ tôi (hai con - đều là trai)... được lên chức "Cô Đội". Thời này - đối với làng quê, lối xóm... vinh vang lắm !Vinh vang đấy, Bố tôi nói "nhưng là do sức mình, vì... Mả kết - đã bị động rồi, còn đâu đến thứ mình ?".
Số là... Khi thợ xây dùng que sắt xăm xuống đất (để xác định giới hạn xây) bố và bác Trưởng đều nghe "một tiếng kịch", đồng thời một luồng khói xanh phụt từ dưới đất lên, cao tầm ngực người lớn. Bác Trưởng kêu lớn "ngưng ngay", nhưng đã trễ...
Sau đó bác buồn rầu nói với bố tôi : Động mả rồi. Anh được hưởng trước thì sẽ bị hại trước. Chỉ thương cháu trai còn nhỏ. Anh xin chú về sau thay Anh trông nom nó !
Ông Nội chúng tôi năm sau qua đời. Thọ 56t. Kế đến bố tôi đăng lính để tránh sở Cẩm hạch hoẹ. Riêng gia đình bác Trưởng Tộc xuống dần... Bạn bè, người hùn hạp bắt đầu lừa đảo... đất đai, của cải mất dần. Cậy võ giỏi, bác Trưởng gái nói, ông đi buôn...lậu, vàng hay thuốc... gì đó. Bác gái... cũng góp phần làm cho táng gia, bại sản... bằng cờ bạc. Chỉ trong vòng 5, 3 năm... trắng tay. Bác trai đi buôn... chẳng nên cơm cháo gì mà chết trong lao lực... Các cô con gái bắt đầu phải bương chải, tha phương...
Cậu con trai độc nhất bình thường. Sau cũng đi lính, sinh một lũ con (13, 14 đứa) nheo nhóc...
Riêng về gia đình chúng tôi... Vẫn sức mình là chính. Con nhà có Đạo - Trông, Cậy Bề Trên - Bà Nội thường lưu ý con cháu như thế. Tôi có 15 anh, chị em (hiện còn tám). Bố Mẹ tôi cũng nuôi dưỡng, dạy dỗ con trai (bác Trưởng Tộc và con vợ trước của ông Nội) một thời gian ngắn khi họ từ vùng xôi đậu về Tề. Và NHÀ chúng tôi, không biết từ lúc nào, đã trở thành "nơi tụ hội" con cháu (khi vui, khi buồn). Ngày giỗ ông Nội, mọi người quy tụ cho đến tháng 04/1975 mới thôi.
Bố Mẹ tôi được các Bác Bề Trên gọi là "anh Cả, chị Cả" và các Anh, Chị họ xưng hô "Chú, Thím".
Có một điều rõ nét là : Mọi gia đình đều đa đinh (cả trai lẫn gái); cùng với vận Nước, đàn ông đều đi lính, rồi đi tù... rồi cùng cơn giông bão của Trời Đất, các "bông Cỏ May" cũng bay đi tám hướng - tha hương Lập Nghiệp.
Transon.
4
